Groeien tijdens de corona crisis?

Hoe ambitieuze Utrechtse MKB’ers ondernemen in crisistijd

Hoe gaan ambitieuze MKB-ondernemers in de regio Utrecht om met de corona crisis? Hebben zij er wel last van? Hoe verschilt dat van andere MKB-ondernemers in de regio? Dat waren vragen die bij ons opkwamen, nadat de eerste schrik rondom het coronavirus weg was.

Wij besloten tijd te gaan besteden aan het verkrijgen van antwoorden op deze vragen en het inzichtelijk maken van de behoeften die er op dit moment spelen onder MKB-bedrijven in de regio Utrecht. In een periode van 6 weken tussen begin april en half mei, zijn uiteindelijk 49 MKB-ondernemers geïnterviewd. Van deze 49 ondernemers hebben er 30 de afgelopen jaren een ondernemerschapsprijs gewonnen (zoals FD Gazelle, MKB Innovatie top 100, Deloitte Fast 50). De geïnterviewde bedrijven zijn actief in de horeca, events, bouw, ICT, communicatie, zakelijke dienstverlening, onderwijs, persoonlijke dienstverlening, industrie, en energie. De uitkomsten van dit onderzoek worden vergeleken met andere recent onderzoek naar het MKB in de coronacrisis.

Wat is dit eigenlijk voor een crisis?

De coronacrisis is een crisis die gepaard gaat met veel disruptie en onzekerheid. De “dip” is ongekend diep en bijna geen enkele branche blijft gespaard. De crisis wordt gevoed door een externe oorzaak die we met elkaar kunnen beïnvloeden. We zijn zelf “in control” op het beheersbaar krijgen. Dat is groot verschil met de crisissen van 2001 en 2008, toen er in de economie zelf een “luchtbel” knapte. Toen hadden we geen idee hoe lang het zou duren en hoe ver het effect zou reiken.

Bij 15 procent van de ondernemers in het onderzoek is er sprake van status quo of omzetstijging, 60 procent houdt de schade beperkt tot maximaal 25 procent omzetdaling. In de onderzochte groep is dus maar een relatief klein aantal bedrijven waarvan de omzet extreem veel krimpt. Ondernemers die wij hebben geïnterviewd zijn volop bezig om hun bedrijf door deze tijd heen te loodsen. Daarbij maken zij nauwelijks nog gebruik van financiering, reorganisatie of ontslag.

Overthink “survival”

Wat ons opgevallen is dat des te meer omzet ondernemers zijn verloren door de crisis, des te minder ze kansen voor groei zien. Dit kan komen door de neerwaartse spiraal waarin zo’n ondernemer terecht komt: doordat er veel dingen niet meer kunnen, of zijn gestopt, wordt de aandacht sterker gefocust op alle andere dingen die niet (meer) kunnen, en wordt op die manier een self-fulfilling prophecy. Hierbij wordt het steeds lastiger om de mogelijkheden te blijven zien die wél kunnen en je wél gaan helpen. Veel van de bedrijven verkeert in grote onzekerheid. Ander recent onderzoek laat ook zien dat meer nog dan de verwachte omzetdaling het juist de ervaren onzekerheid wordt gerelateerd aan een mogelijk faillissement (1). Ondernemers zijn gebaat bij een lange termijn oriëntatie, in plaats van verblind te worden door de korte termijn.

Do more “better fit”

De meest genoemde kans die werd gezien door ondernemers, is dat er door de crisis meer aandacht is ontstaan voor het domein waarin het bedrijf werkzaam is. Omdat alles online is gegaan verwachten ondernemers een versnelde digitale transformatie. Wat daarbij ook helpt is dat veel mensen nu noodgedwongen moeten werken met nieuwe digitale toepassingen; naar verwachting zal dat de acceptatie voor die toepassingen verhogen.

Verder werd er gretig gebruik gemaakt van de vrijgekomen tijd om nieuwe dingen te ontwikkelen. Hierbij zagen wij dat er meer tijd werd besteed aan het ontwikkelen van nieuwe producten, zodat deze beter zullen aansluiten op de (veranderde) behoeften van de klanten.

Onderbelicht blijven nog de volgende kansen met betrekking tot anticyclisch investeren:

• Het verbeteren van de autonomie onder werknemers en de manier waarop ondernemers daar zelf mee om moeten gaan. Ga verder dan alleen faciliteren van thuiswerken.
• Het ontwikkelen van medewerkers
• Het handhaven en vergroten van de marketinginspanning
• Alternatieven voor inspiratie richting ondernemers

Vanuit de overheid kan er in dat opzicht ook gewerkt worden aan een “better fit”. Bijna alle overheidsinstrumenten zijn nu gericht op het mogelijk maken om te kunnen “overleven”. Voor structurele versterking denken wij aan:

• Zichtbaarder zijn voor ondernemers
• Linking pin zijn tussen ondernemers en kennispartners in de regio
• Verbeteren van het vestigingsklimaat in de nieuwe context van remote werken
• Het op gang brengen van anticyclisch investeren door met een aantal slimme versoepelingen een ‘zetje in de rug’ te geven. Denk daarbij onder andere aan het ophogen van bestaande subsidiebudgetten voor ontwikkeling van medewerkers (bijvoorbeeld de SLIM subsidie), innovatie en het aanpassen van de voorwaarden van deze (en andere) subsidies.

Dit is een artikel van Erik Stam en Pieter Peelen, die beide afgelopen weken onderzoek hebben gedaan naar de impact van de Corona crisis op MKB-ondernemers. Erik deed dit vanuit de Universiteit Utrecht in samenwerking met Motivaction, Pieter vanuit No Nonsancy. Het hele onderzoek van No Nonsancy kan je hier downloaden.

(1) Groenewegen, J., Hardeman, S. & Stam, E. (2020) Meer aandacht voor onzekerheid noodzakelijk voor grip op economie in crisistijd. Economisch Statistische Berichten (te verschijnen).